Trong bối cảnh toàn cầu hóa, cùng với sự phát triển vũ bão của khoa học công nghệ và sự chuyển đổi sang nền kinh tế tri thức, thế giới nghề nghiệp và thị trường lao động toàn cầu đang trải qua sự thay đổi liên tục và không ngừng. Bài viết dưới đây phát họa tổng quát về những xu thế thay đổi chính yếu về điều kiện và phương thức làm việc, và đưa ra một số phương cách giúp bạn có thể tự tin nắm bắt cơ hội để định hình và phát triển sự nghiệp của mình.
Thế giới nghề nghiệp thời đại 4.0
Dưới tác động của khoa học công nghệ, biến đổi khí hậu và nhiều yếu tố chính trị – xã hội khác, các ngành nghề, doanh nghiệp và việc làm mới xuất hiện ngày càng nhiều và cần đến những sản phẩm, dịch vụ trước đây chưa từng tồn tại. Năm 2017, một nhóm 20 chuyên gia của công ty Dell Technologies và Institute for the Future đã đưa ra một dự báo làm chấn động thế giới “85% công việc trong năm 2030 đến thời điểm này vẫn chưa xuất hiện”. Thực tế đến hiện nay cho thấy mỗi năm hàng nghìn công việc mới đang nảy sinh đặc biệt trong các ngành liên quan đến công nghệ, máy tính, sản xuất, môi trường, v.v…
Công ty Deloitte đưa ra những xu hướng thay đổi chính của công việc và việc làm trong thế kỷ 21, bao gồm:
- Kiến thức và kỹ năng chuyên ngành nhanh chóng bị lỗi thời bởi sự ra đời liên tục của những phương pháp, công cụ mới đòi hỏi người lao động không ngừng học hỏi, cập nhật kiến thức nếu không muốn bị đẩy lùi phía sau.
- Mô thức về một sự nghiệp ổn định và bền vững tại một nơi làm việc đã trở thành quá khứ. Theo Deloitte, khi suy nghĩ về nghề nghiệp của mình, mỗi cá nhân hãy xem mình như một tay lướt sóng, phải liên tục tìm kiếm từng cơn sóng của thị trường lao động, bắt đỉnh sóng, và chuẩn bị cho cơn sóng tiếp theo.
- Xuất hiện ngày càng nhiều các công việc yêu cầu sự kết hợp kiến thức và kỹ năng của một lĩnh vực chuyên ngành (như thiết kế, xây dựng, y khoa,…) và những kỹ năng phổ quát khác (như quản lý dự án, quan hệ khách hàng, quản lý đội nhóm,…).
- Việc nắm vững các kỹ năng kiến thức kỹ thuật (STEM) vẫn là điều kiện cần nhưng chưa đủ để bảo đảm để phát triển sự nghiệp. Trang bị thêm tư duy và kỹ năng mềm để chuyển từ STEM thành STEAM (= STEM + Art) mới giúp mỗi cá nhân thích ứng và phát triển.
Đặc điểm tổ chức thời đại 4.0
Các xu hướng của thế giới nghề nghiệp thời đại 4.0 không chỉ biến người lao động thành những “người lướt sóng” mà còn đòi hỏi các tổ chức doanh nghiệp phải thiết kế lại mô hình quản trị để bắt được và duy trì những con sóng nhân lực có chất lượng cho đơn vị.
Một khi nhân viên phải không ngừng học hỏi, cập nhật kiến thức kỹ năng để có thể đáp ứng các yêu cầu công việc đa dạng, thay đổi tùy theo từng khách hàng, từng thời điểm thì vai trò của tổ chức là tạo điều kiện cho việc học hỏi đó được diễn ra chủ động, sáng tạo và hiệu quả. Dưới đây là một số thay đổi về mặt tổ chức mà doanh nghiệp đã và đang nhanh chóng áp dụng:
- Thay đổi hệ thống khen thưởng, thăng tiến và phương thức đánh giá hiệu quả
- Tăng cường và đa dạng hóa các hình thức đào tạo nhân viên;
- Cung cấp các công cụ quản lý và lập kế hoạch nghề nghiệp
- Đa dạng các hình thức làm việc như làm việc từ xa, làm việc linh hoạt, làm việc theo dự án
Làm thế nào để trở thành “người lướt sóng” điêu luyện và làm chủ sự nghiệp
Có 3 từ khóa mà bất kỳ ai muốn tồn tại và phát triển trong thời đại 4.0 đều phải biết, hiểu và làm cho bằng được:
Thích nghi – Phục hồi – Học hỏi suốt đời
Khi mô thức về một sự nghiệp ổn định và bền vững tại một nơi làm việc đã trở thành quá khứ, việc thay đổi môi trường làm việc từ tổ chức này sang tổ chức khác, thậm chí từ quốc gia này sang quốc gia khác đòi hỏi người lao động phải có được khả năng thích nghi, nhanh chóng bắt nhịp với môi trường mới.
Các vấn đề toàn cầu hiện nay về biến đổi khí hậu, chiến tranh, bệnh dịch, thảm họa thiên tai đều có tác động sâu rộng trực tiếp hoặc gián tiếp đến công việc và cuộc sống mỗi cá nhân. Do đó, khả năng phục hồi để phát triển đã và đang trở thành kỹ năng thiết yếu của công dân thế kỷ 21.
Như đã nêu rõ ở phần trên, “thay đổi liên tục” là tính chất tất yếu của thế giới nghề nghiệp 4.0. Để thích ứng với yêu cầu này thì “học hỏi liên tục” là cũng là yêu cầu tất yếu cho người lao động để duy trì khả năng làm việc và phát triển.
Thế giới hiện nay đang được mô tả là dễ thay đổi – không chắc chắn – phức tạp – mơ hồ (VUCAR). Trong khi đó một tương lai của thế giới 5.0 ( tự động hóa) đã và đang được bàn đến.
Vì vậy, để định hình, xây dựng và phát triển sự nghiệp thành công, mỗi cá nhân cần có trách nhiệm với việc tự phát triển khả năng làm việc của mình và quản lý sự nghiệp của mình. Điều này bao gồm việc hiểu rõ các yêu cầu của nghề nghiệp, định vị chính xác kỹ năng và giá trị của bản thân để áp dụng chúng vào các vấn đề thực tế cụ thể và có lộ trình phát triển phù hợp. Hành trình đó không hề đơn giản và cần được bắt đầu càng sớm càng tốt, ngay từ lúc còn ở ghế nhà trường.