Quyết định nghề nghiệp dựa trên đầy đủ thông tin giúp tối ưu hóa sở thích, kỹ năng, giá trị nghề nghiệp của bản thân. Qua đó tạo sự tự tin, hài lòng trong công việc và là tiền đề cho cơ hội phát triển sự nghiệp, đồng thời giảm lãng phí thời gian và công sức cho cá nhân khi đưa ra lựa chọn không phù hợp.

Quyết định có đầy đủ thông tin là quyết định dựa trên sự suy nghĩ thấu đáo về các yếu tố tác động và kết quả có thể xảy ra. Để đưa ra một quyết định nghề nghiệp có đầy đủ thông tin, bạn cần tìm hiểu về bản thân, thu thập thông tin về các lựa chọn nghề nghiệp khác nhau, đánh giá sự phù hợp của chúng với các kỹ năng, sở thích và giá trị bạn xem trọng, đồng thời dự đoán mỗi lựa chọn có thể tác động đến quỹ đạo nghề nghiệp tương lai của bạn như thế nào.
Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.

Để lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân, bạn cần (1) nhận thức rõ một số đặc điểm của bản thân gồm sở thích, khả năng, tính cách, năng lực học tập, và giá trị nghề nghiệp bạn xem trọng, (2) hiểu đặc điểm công việc và môi trường làm việc trong lĩnh vực mà bạn quan tâm, (3) có kỹ năng để phân tích, đánh giá và đưa ra lựa chọn thấu đáo dựa trên các thông tin đã có.

Khi cảm thấy nghề nghiệp hiện tại không phù hợp, bạn có thể làm một số việc sau đây:

* Xác định nguyên nhân cụ thể khiến công việc không hợp với bạn: do tính chất công việc, văn hóa công ty, hay là gì khác.

* Suy ngẫm về kỹ năng, sở thích, giá trị và mục tiêu của bạn. Xác định khía cạnh nào trong công việc hiện tại không phù hợp với những yếu tố này.

* Trao đổi với những người có kinh nghiệm trong ngành, cố vấn hoặc chuyên gia về nghề nghiệp để tìm giải pháp.

* Trong trường hợp sẽ chuyển ngành, hãy dành thời gian tìm hiểu, trải nghiệm lĩnh vực mới trước khi ra quyết định.

Quyết định nghề nghiệp của một cá nhân cần dựa trên sự hiểu biết về bản thân, về công việc, về thị trường lao động và các nguồn lực hỗ trợ. Trong quá trình thu thập và đáng giá thông tin, cá nhân này cần sự hỗ trợ của người thân, giáo viên, bạn bè, đồng nghiệp và những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực mà bạn quan tâm. Những bên liên quan giữ vai trò cung cấp thông tin, trang bị kỹ năng, phản biện để cá nhân đó có thể đưa ra một quyết định nghề nghiệp sáng suốt.
Nhấn vào đường link để tìm hiểu thêm. 

Tìm hiểu bản thân, khi liên quan đến việc định hướng và phát triển nghề nghiệp, bao gồm các khía cạnh sau:

* Sở thích đại diện cho những gì khiến bạn thích thú, muốn tìm hiểu hoặc làm/tham gia vào.

* Khả năng là những điều bạn có thể làm hoặc những tố chất mà bạn sở hữu một cách tự nhiên giúp bạn trở nên khác biệt và cho phép bạn làm những việc nhất định mà không phải cá nhân nào cũng có thể làm được.

* Tính cách là sự kết hợp của những phẩm chất hình thành nhân cách khác biệt của bạn; là những đặc điểm khiến bạn là duy nhất, không hòa lẫn với bất kỳ ai.

* Giá trị nghề nghiệp là những điều cực kỳ quan trọng đối với bạn khi làm việc mà bạn sẽ khó thỏa hiệp.

Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.

Khám phá – tìm hiểu bản thân là quá trình một cá nhân dành thời gian và tâm sức xác định các đặc điểm riêng biệt của bản thân để đưa ra các quyết định tương thích với mình. Quá trình khám phá bản thân có thể được thực hiện qua các cách sau:
* Trải nghiệm thực tế: tham gia vào các cuộc thi, các hoạt động ngoại khóa để thử thách bản thân, khám phá tiềm năng.
* Thực hiện “phản tư” thường xuyên: đây là hành động suy ngẫm, xem xét lại những việc đã trải qua, từ đó đúc kết những bài học cho mình.
* Thảo luận, trao đổi với bạn bè, cha mẹ, thầy cô: điều này giúp bạn có được góc nhìn đã chiều và khám phá những khía cạnh chính bạn không tự nhận thấy được.
* Đọc sách: tự trang bị vốn kiến thức đa dạng qua việc đọc sách sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc, đa chiều về sự vật và giúp bạn soi chiếu với bản thân.
* Rèn luyện kỹ năng: các kỹ năng như thu thập và phân tích thông tin, phản tư, tư duy phản biện, …. rất cần thiết trong việc giúp bạn chắt lọc thông tin hữu ích và có nhận định chính xác.

Các công cụ đánh giá /trắc nghiệm được thiết kế để giúp các nhân nhận ra điểm mạnh, điểm yếu, giá trị, sở thích và đặc điểm tính cách tổng thể của họ bằng cách đưa ra những đúc kết và khuyến nghị cụ thể dựa trên thông tin cá nhân đó cung cấp thông qua việc trả lời trắc nghiệm. Đây là thông tin căn bản cần có để bạn đưa ra các lựa chọn nghề nghiệp và lên lộ trình phát triển nghề nghiệp khả thi cho bản thân. Lưu ý là độ chính xác của kết quả phụ thuộc vào độ chính xác của các câu trả lời.

Câu trả lời là KHÔNG. Mặc dù quyết định nghề nghiệp là một cột mốc quan trọng nhưng việc khám phá bản thân là một quá trình liên tục vượt ra ngoài một quyết định công việc riêng lẻ. Khi bạn tham gia vào các trải nghiệm cuộc sống khác nhau, bạn có thể khám phá ra những điều mới về hoài bão, khả năng, sở thích và lĩnh vực cần cải thiện của mình. Sự lựa chọn về sự nghiệp ban đầu có thể không còn phù hợp. Việc nhận ra những thay đổi của bản thân để thích ứng và có những điều chỉnh kịp thời là một trong những kỹ năng quản lý nghề nghiệp quan trọng.

Rất khó để con số nghề nghiệp chính xác. Tuy nhiên để có hình dung tổng quan về thế giới nghề nghiệp ta có thể tham khảo Bản đồ thế giới nghề nghiệp (được phát triển dựa trên lý thuyết của John Holland). Theo đó, các công việc có thể phân được vào 26 nhóm ngành nghề:

Để có cái nhìn tổng quan về một ngành nghề, dưới đây là các thông tin cơ bản cần thu thập:

(1) Các nhiệm vụ cụ thể.

(2) Môi trường làm việc.

(3) Yêu cầu về kỹ năng & trình độ học vấn.

(4) Thu nhập và các cơ hội nghề nghiệp.

(5) Xu hướng phát triển.

Bạn có thể tìm kiếm thông tin về nghề từ các nguồn sau:

* Qua trao đổi với những người đã và đang làm các công việc này.

* Qua các bản mô tả công việc trên các trang web tuyển dụng.

* Qua trải nghiệm thực tế của bản thân

* Qua thông tin từ các trang web của chính phủ hay của các công ty phát triển nhân lực có uy tín.

Các hình thức trải nghiệm thực tế nghề nghiệp bao gồm thực tập sinh, hoạt động tình nguyện, các câu lạc bộ ngoại khóa, các cuộc thi – dự án liên quan đến ngành, trải nghiệm thực tế ảo VR, làm việc bán thời gian, …

Xác định nghề “hot” trên thị trường lao động thường dựa trên các yếu tố sau: nhu cầu việc làm cao, dự kiến tăng trưởng nhanh và bền vững tại địa phương và trên toàn cầu, phù hợp với xu hướng phát triển, phúc lợi hấp dẫn, yêu cầu các kỹ năng mới chưa có nhiều lao động đáp ứng được.

Các yếu tố cần xem xét để có thể đưa ra lựa chọn khối học phù hợp bao gồm sở thích, khả năng và năng khiếu, kỳ vọng nghề nghiệp, tính cân bằng của chương trình học. Bên cạnh việc tìm hiểu bản thân, bạn có thể cần tham khảo thông tin từ người thân, giáo viên, các chuyên gia hướng nghiệp, bạn bè, trang thông tin của trường đại học, trang web hướng nghiệp, …

Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.

Để đưa ra quyết định chọn khối học cho cấp PTTH, trong những năm học tại THCS, học sinh cần thực hiện các điều sau:

* Tìm hiểu bản thân: tìm hiểu sở thích, khả năng, điểm mạnh, …

* Tìm hiểu năng lực học tập: xác định môn học bạn thích, có khả năng học tốt và ngược lại.

* Trải nghiệm: tham gia các hoạt động ngoại khóa, các cơ hội thi đấu để khám phá những lĩnh vực bạn thật sư yêu thích và rèn luyện kỹ năng.

* Tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp: giúp bạn có hình dung cụ thể hơn về kỳ vọng công việc trong tương lai.

Khi bạn “giỏi đều các môn” điều đó có nghĩa là năng lực học tập của bạn cho các môn tương đối đồng đều. Tuy nhiên khi phải đưa ra quyết định chọn/hoặc không chọn môn học nào. Bạn cần xem xét thêm các yếu tố sau:

* Sở thích học tập : các môn học bạn khiến bạn quan tâm và tạo cho bạn sự hứng thú học tập.

* Khả năng học tập: môn học nào bạn cảm thấy “dễ học” hơn các môn còn lại mà kết quả học tập vẫn tốt.

* Sở thích và khả năng khác: các lĩnh vực mà bạn hứng thú và làm tốt thông qua trải nghiệm thực tế.

* Kỹ vọng nghề nghiệp: công việc hoặc ngành học mà bạn quan tâm.

Ở cấp III, sự phân bổ thời gian và mức độ tập trung của học sinh dành cho từng môn học rất khác nhau tùy theo mức độ ưu tiên của học sinh. Vì vậy xây dựng lộ trình học tập từ đầu cấp cho phép học sinh thiết lập những mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, qua đó có kế hoạch học tập tương ứng. Bên cạnh đó học sinh chủ động lựa chọn hoạt động ngoại khóa phù hợp khám phá và phát triển các kỹ năng cần thiết.

Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.

Dưới đây là một số gợi ý cho lựa chọn ngoài việc vào trường Đại học để bạn cân nhắc:

* Các chương trình đào tạo nghề: thị trường lao động hiện nay đang rất cần những kỹ thuật viên có tay nghề cao, có khả năng tiếp thu học hỏi cái mới.

* Công việc tình nguyện trong Gap year: tham gia vào các chương trình tình nguyện trong lĩnh vực mà bạn yêu thích hoặc muốn thử sức.

* Công việc thời vụ hoặc bán thời gian: môt cách để phát triển các kỹ năng và giúp bạn hiểu rõ về các yêu cầu trong lĩnh vực mà bạn quan tâm.

Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.

Khi đưa ra quyết định chọn trường, bạn cần xem xét các yếu tố sau:
* Chương trình đào tạo của ngành bạn quan tâm: môn học, cách đánh giá, cơ hội thực tập,..
* Chất lượng đào tạo của trường: thể hiện qua đội ngũ giảng viên, phương pháp đào tạo và đánh giá…
* Cơ sở vật chất và môi trường học tập.
* Các hoạt động ngoại khóa và phát triển cho sinh viên.
* Cơ hội việc làm và phát triển nghề nghiệp.
* Các chính sách hỗ trợ sinh viên.

Các yếu tố cần xem xét để đưa ra quyết định chọn ngành học bao gồm:
* Sở thích và khả năng nghề nghiệp.
* Năng lực học tập.
* Giá trị và niềm tin mà bạn cho là quan trọng.
* Nguồn lực cá nhân và gia đình.
* Kỳ vọng – mục tiêu nghề nghiệp.
* Đặc điểm công việc và môi trường làm việc.
* Nhu cầu công việc trong thị trường lao động.
* Khả năng phát triển của ngành/lĩnh vực trong tương lai.

Sau đây là một số cách để bạn có được thông tin về các học bổng và các loại hỗ trợ tài chính cho sinh viên:
* Thường xuyên theo dõi thông tin trên Bản thông tin và trang Web chính thức của trường.
* Liên hệ với bộ phận tuyển sinh hoặc công tác sinh viên để được hướng dẫn.
* Tham gia các diễn đàn sinh viên của trường để được cập nhật thông tin từ các sinh viên khác.
* Tham gia các hoạt động hướng nghiệp, hội chợ việc làm, hoặc các sự kiện tương tự.

Sinh viên mới tốt nghiệp làm một công việc không liên quan trực tiếp đến chuyên ngành được đào tạo có thể gặp các thách thức sau.
* Khó xin việc vì phải cạnh tranh với những ứng viên có trình độ phù hợp hơn, cũng như phải thuyết phục nhà tuyển dụng về lý do đổi ngành của họ.
* Thiếu các kỹ năng chuyên môn nên có thể phải bắt đầu ở vị trí thấp và mức độ thăng tiến chậm.
* Thiếu sự kêt nối với mạng lưới trong ngành do các kết nối trong thời gian học đại học có thể không phù hợp.
* Đối mặt với sự nghi ngại về mức độ cam kết trong công việc và hiệu suất công việc.

Dưới đây là một số gợi ý loại hình công việc giúp sinh viên tích lũy kinh nghiệm thực tế và trau dồi các kỹ năng liên quan đến ngành học:
* Thực tập sinh: cơ hội để sinh viên có được kinh nghiệm thực hành liên quan trực tiếp đến chuyên ngành của họ.
* Công việc tình nguyện: cơ hội để mở rộng mạng lưới nghề nghiệp, trải nghiệm các dạng công việc khác nhau.
* Trợ lý giảng viên/ các hoạt động nghiên cứu: cơ hội để tìm hiểu sâu về các nội dung bạn quan tâm.
* Dạy kèm (Tutoring) cho sinh viên cùng ngành: cơ hội để củng cố kiến thức thông qua việc giảng dạy lại cho một người khác.
* Các cuộc thi: cơ hội để đo lường mức độ kỹ năng và kiến thức, mở rộng mạng lưới nghề nghiệp và xây dựng thương hiệu cá nhân.
* Công việc bán thời gian hoặc công việc linh hoạt (Gig work) : cơ hội trải nghiệm môi trường làm việc thực tế và trau dồi kỹ năng cần có.

Tìm việc hiệu quả bao gồm tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn, tạo CV và thư xin việc phù hợp, tham gia sự kiện liên quan đến việc làm, và tận dụng mạng xã hội.

Người tìm việc tích cực là người tìm kiếm cơ hội việc làm qua nhiều kênh khác nhau như tìm kiếm thông tin trên mạng xã hội (facebook, linkedIn,..), tham dự hội chợ việc làm, tìm kiếm cơ hội đào tạo của nhà tuyển dụng tiềm năng, tham gia các sự kiện trong ngành để mở rộng mối quan hệ, chủ động kết nối với bạn bè, đồng nghiệp trước đây để được cập nhật thông tin về nhu cầu tuyển dụng. Nói cách khác, người tìm việc tích cực sẽ tìm cách thể hiện trước các nhà tuyển dụng tiềm năng và tạo ra cơ hội cho họ hơn là chờ đợi chúng xuất hiện.

Trong khi đó người tìm việc thụ động thường chỉ tìm kiếm công việc thông qua các trang tuyển dụng hoặc chờ ai đó thông báo cho biết về cơ hội việc làm.

Để tìm được công việc phù hợp với nguyện vọng và khả năng của mình, bạn cần có các kỹ năng cơ bản sau:
* Xác định mục tiêu nghề nghiệp.
* Chuẩn bị hồ sơ xin việc bao gồm CV, thư ứng tuyển (cover letter), hồ sơ trên mạng xã hội (medial profile) và đoạn giới thiệu bản thân (career pitch).
* Tìm kiếm cơ hội việc làm trên các nền tảng tuyển dụng.
* Thể hiện bản thân trong buổi phỏng vấn.

Bằng cấp vốn được coi là một trong những điều kiện tiên quyết để xác định một ứng cử viên có đáp ứng yêu cầu về kiến thức và kỹ năng cho một công việc hay không. Tuy nhiên, tư duy này đang dần thay đổi. Phương thức đánh giá ứng viên dựa trên mức độ kỹ năng và khả năng của ứng viên đang được nhiều nhà tuyển dụng áp dụng.
Cần lưu ý rằng phương thức mới này không phủ nhận giá trị của bằng cấp mà mang tính bổ sung để tạo cơ hội cho những ứng cử viên có năng lực thực sự nhưng không đáp ứng yêu cầu về bằng cấp. Nếu chỉ tập trung hẳn cho bằng cấp hoặc cho kỹ năng sẽ giảm khả năng cạnh tranh của bạn. Trang bị cho mình một vốn kiến thức chuyên môn sâu sắc và các kỹ năng làm việc thực tế, bạn sẽ là ứng cử viên sáng chói trên thị trường lao động.

Dưới đây là các gợi ý giúp phụ huynh hỗ trợ con hiệu quả trong hành trình khám phá đưa ra lựa chọn nghề nghiệp đầu tiên:
* Lắng nghe chủ động: dành thời gian để nghe con chia sẻ về ước mơ, sở thích và kỹ năng của mình. Đừng vội phản bác hay đưa ra ý kiến cá nhân. Chỉ đơn giản là khuyến khích con chia sẻ và lắng nghe để có thông tin.
* Trò chuyện về chủ đề công việc: trao đổi về các dự định nghề nghiệp giúp bạn và con nhìn sâu hơn vào những dự định, mong muốn của con.
* Tạo cơ hội cho con tiếp xúc với người trong nghề: giúp con có thể tìm hiểu thêm về các nghề nghiệp qua câu chuyện thực tế.
* Giúp con rèn luyện kỹ năng ” Giải quyết vấn đề và Ra quyết định”.
* Luôn là đồng minh của con: tạo động lực và cùng con vượt qua những thử thách; luôn khuyến khích con và tin tưởng vào khả năng của con.
Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.

Từ 12 đến 14 tuổi là một thời điểm tối ưu để bắt đầu quá trình cùng con định hướng nghề nghiệp. Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu có sự tưởng tượng và cả những suy nghĩ nghiêm túc về tương lai của mình. Các em có sự tò mò và muốn tìm hiểu về công việc của những người xung quanh (đặc biệt là những người thân), về vị thế và vai trò của họ trong xã hội, qua đó đối chiếu với kỳ vọng của bản thân. Khả năng tư duy trừu tượng vào giai đoạn phát triển và các mối quan hệ xã hội của con cũng bắt đầu mở rộng.

Nhấn vào đây để tìm hiểu thêm.